Podstawy gramatyki: Czas teraźniejszy, odmiana czasowników.

W poprzednim wpisie przedstawiłem osoby gramatyczne, co było wstępem do omówienia kolejnych zagadnień gramatycznych mojego języka. W dzisiejszym wpisie chciałbym poruszyć kwestię czasów gramatycznych, skoncentrować się na czasie teraźniejszym i wyjaśnić zasady tworzenia form czasu teraźniejszego czasowników.

W moim języku rozróżnia się trzy czasy: przeszły, teraźniejszy i przyszły, jednak nie oznacza to, że istnieją tylko trzy typy konstrukcji gramatycznych, po jednej dla każdego z nich. Sytuację odrobinę komplikuje fakt istnienia formy dokonanej i niedokonanej dla czasów przeszłego i przyszłego; konstrukcji gramatycznych będzie zatem pięć. Dzisiaj zajmę się jednak tylko czasem teraźniejszym.

Czas teraźniejszy w moim języku obejmuje zarówno czynności dziejące się w chwili mówienia, jak też i te, które dzieją się regularnie, zazwyczaj lub też nigdy. Różnica między nimi wynika z kontekstu i jak wiemy my, użytkownicy języka polskiego, jest to w zupełności wystarczające dla pełnego zrozumienia.

Czas teraźniejszy i odmianę czasowników omówię na przykładzie najpopularniejszych czasowników, będą to: być - suicée, mieć - űb oraz iść - viquée. Wykorzystam też tabelę osób gramatycznych, która pojawiła się w poprzednim wpisie.

Każda z osób gramatycznych charakteryzuje się swoją unikalną końcówką gramatyczną dodawaną do czasownika, z tego też powodu nie ma potrzeby tworzenia form typu: [zaimek osobowy + czasownik z końcówką], wystarczy sam tylko czasownik z końcówką (podobnie, jak w języku polskim).

Liczba pojedyncza:

1. (ja) czasownik + (é)m 

2. (ty) czasownik + (é)qui

3a. (on) czasownik + (é)céoko

3b. (ona) czasownik + (é)quad

3c. (ono) czasownik + (é)quidis

Odmiana czasownika 'być' - 'suicée' w czasie teraźniejszym:

1. suicém - jestem / bywam

2. suicéqui - jesteś / bywasz

3a. suicécéoko - on jest / bywa

3b. suicéquad - ona jest / bywa

3c. suicéquidis - ono jest / bywa

Ponieważ czasownik suicée zakończony jest standardową kocówką czasownika (ée), dodajemy do niego końcówki czasu teraźniejszego bez mocnego 'e' podanego w nawiasach.

Jak postępować z czasownikami nietypowymi, nie kończącymi się standardowo pokażę na następnym przykładzie, będzie to 'mieć' - 'űb':

1. űbém - mam / miewam

2. űbéqui - masz / miewasz 

3a. űbécéoko - on ma / miewa

3b. űbéquad - ona ma / miewa

3c. űbéquidis - ono ma / miewa

W tym wypadku końcówki dodawane są z użyciem mocnego 'e' podanego w nawiasach, ponieważ nie posiadają go czasowniki nietypowe.

Jeszcze jedej czasownik (typowy), czyli 'iść' - 'viquée':

1. viquém - idę / chodzę / chadzam

2. viquéqui - idziesz / chodzisz / chadzasz

3a. viquécéoko - on idzie / chodzi / chadza

3b. viquéquad - ona idzie / chodzi / chadza

3c. viquéquidis - ono idzie / chodzi / chadza

Liczba mnoga:

Końcówki liczby mnogiej wykorzystują wzór znany już z liczby mnogiej zaimków osobowych. Do podanych wcześniej końcówek czasu teraźniejszego wystarczy zatem dodać '-go' i otrzymuje się w ten sposób odpowiednią końcówkę liczby mnogiej. Dla przykładu: 

viquém - idę; viquémgo - idziemy

viquéqui - idziesz; viquéquigo - idziecie 

itd.

Formy przeczące:

Tworzenie tych form jest niezwykle proste, wystarczy do czasownika (z odpowiednią już końcówką) dodać przedrostek 'ű'.

Przykłady: 

suicém - jestem, űsuicém - nie jestem

viquéquigo - idziecie, űviquéquigo - nie idziecie

W przypadku czaoswnika 'mieć', który sam zaczyna się od 'ű', należy zastosować przedrostek zmodyfikowany 'űn'. 

űbém - mam, űnűbém - nie mam.

To tyle na dziś, w następnym odcinku chciałbym zająć się czasem przeszłym.

P.S. Znalazłem mapę :)

Podstawy gramatyki: Osoby, liczba pojedyncza i mnoga.

Dotychczas podzieliłem się z Wami podstawowymi, wstępnymi infromacjami o moim języku; dzisiaj chciałbym pójść dalej i rozpocząć cykl wpisów dotykających zagadnień gramatycznych. (Czeka nas seria wpisów poświęconych gramatyce, dopóki nie znajdę mapy) W dzisiejszym poruszę kwestię osób gramatycznych, zarówno w liczbie pojedynczej jak i mnogiej. Omówię też liczbę mnogą rzeczowników, ponieważ jest ona prosta i łatwa do zapamiętania.

Osoby gramatyczne w moim języku dla przeciętnego użytkownika języków z grupy indoeuropejskiej nie powinny stanowić żadnego problemu. Z tego, co sam zdążyłem zauważyć, podobny podział na osoby występuje też w językach innych grup, ale wiem też, że często odległe od nas kulturowo cywilizacje zupełnie inaczej roruzmieją to, co dla nas oczywiste i może tam dochodzić do ciekawych zjawisk językowych.

Wracając do tematu: osoby gramatyczne pokrywają się z tymi, kóre znamy ze szkolnych lekcji języków europejskich. 

W liczbie pojedynczej będą to: 

- osoba pierwsza, czyli mówiący o sobie; ja

- osoba druga, czyli partner rozmówcy (interlokutor); ty

- osoba trzecia, czyli niebędąca ani rozmówcą, ani jego interlokutorem; on, ona lub ono (także: to, jako przedmiot będący tematem romowy)

W liczbie mnogiej odpowiednio:

- osoba pierwsza, czyli grupa, z którą identyfikuje się mówiący: my

- osoba druga, czyli interlokutorzy, lub grupa, z którą identyfikuje się interlokutor: wy

- osoba trzecia, czyli grupa niebędąca ani grupą mówiącego, ani interlokutora: oni lub one (także: te, jako grupa przedmiotów będących tematem rozmowy).

W moim języku formy te mają następującą postać (będę je przypisywał numerkom, dla przejrzystości, w razie potrzeby umieszczę komentarz):

Liczba pojedyncza:

1. ji

2. tuo

3a. ir (tylko ludzie r.m., mężczyźni, chłopcy itp)

3b. éil (tylko ludzie r.ż., kobiety, dziewczyny itp)

3c. éilir (dzieci oraz zwierzęta i przedmioty, idee itp)

Liczba mnoga:

1. jigo

2. tuogo

3a. irgo (analogicznie do zasad l.poj.)

3b. éilgo (analogicznie do zasad l.poj.)

3c. éilirgo (analogicznie do zasad l.poj.)

Widać wyraźnie, że tworzenie liczby mnogiej osób gramatycznych (nie mylić z liczbą mnogą rzeczowników!) odbywa się poprzez dodanie przyrostka -go do formy liczby pojedynczej.

Liczbę mnogą samych rzeczowników tworzy się w sposób bardzo prosty, mało odkrywczy i bardzo "ej-chłopie-poszedłeś-na-łatwiznę". Do rzeczownika wystarczy dodać -s, jak w wielu językach germańskich, w dodatku z tylko jednym zastrzeżeniem, że jeśli rzeczownik pierwotnie zakończony jest na -s, to należy do niego dodać koncówkę zmodyfikowaną -os.

Przykłady:

méi (kwiat) - méis (kwiaty)

quicée (dom) - quicés (domy)

urbs (miasto) - urbsos (miasta)